مهارت زندگی آخرالزمانی 2

8- روش تلاشگري و جدّيت

يکي از آسيب هاي اخلاقي دوران آخرالزّمان، يأس و نااميدي و خود ناتوان سازي است. عوامل پيدايش اين حالت منفي اخلاقي در افراد غلبه ي ظاهري دشمن و فرهنگ باطل، ضعف جبهه ي حق و طولاني شدن عصر غيبت و عدم تلاش و جدّيت اهل ايمان در مقام عمل و عبادت و اصلاحگري فردي و اجتماعي، مي باشد؛ از اينرو يکي از توصيه هاي مکرّر قرآن و اهل بيت (عليهم السّلام) براي اهل اين دوران، جدّيت و جهاد در دو جبهه ي دروني (جهاد با نفس) و جبهه ي بيروني (اصلاحگري اجتماعي) مي باشد.
تلاش خستگي ناپذير و جهاد در راه خدا در اين برهه آثار و برکات متعدّدي به دنبال دارد، آثاري چون:
1. دستيابي به بسياري از اهداف و چشم اندازها و يا برخي از آن ها. (1)
2. بهره مندي از هدايت خاصّ الهي. (2)
3. کسب موفقيت در برنامه ريزي ها.
4. چشيدن طعم شيرين پيروزي.
5. ايجاد انگيزه و تحرّک در ديگران.
6. افزايش خودباوري و احساس مفيد بودن داشتن.
7. بخشودگي گناهان از سوي خدا.
8. حل شدن مشکلات خود و ديگران.
9. خنثي سازي طرح ها و توطئه هاي بيگانگان.
پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) که خود پيشواي مجاهدان راه خدا بود، با اراده اي آهنين و جديتي وصف ناپذير، تلاش و کوشش را به ياران خويش آموزش مي داد و به مسلمانان مي فرمود:
«اي گروه مسلمانان! آستين بالا زنيد که موضوع جدّي است و آماده شويد که رفتن نزديک است و توشه برداريد که سفر طولاني است. بارهايتان را سبک کنيد که گردنه اي دشوار فرا روي داريد و جز سبکباران آن را نپيمائيد.» (3)
و نيز مي فرمود: «برترين اعمال، سخت ترين آن هاست.» (4)
اميرالمؤمنين عليه السلام در توصيف پيامبر عظيم الشأن (صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمودند:
«هيچ گاه پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) با دو کار روبه رو نمي شد مگر آن که سخت ترين آن دو را برمي گزيد.» (5)
امام صادق عليه السلام مي فرمايند:
(فَجِدُّوا وَانتَظِرُوا هَنيئاً لَکُم أيَّتُهَا العِصابَةُ المَرحُومَةُ.)
«اي گروهي که مورد رحمت الهي قرار گرفته ايد! (اي شيعيان! جديت و تلاش کنيد و منتظر (ظهور) باشيد که (زندگي) گوارايتان بايد.»

9- روش عالم شناسي

قال رسول الله (صلي الله عليه و آله و سلم):
«سيأتي زمان علي امّتي يَفِرُّون من العُلماء کما يفرُّ الغَنَمُ عن الذِئبِ...» (6)
(بزودي زماني بر امت من خواهد آمد که از دانشمندان همچون گوسفندي در برابر گرگ مي گريزند.)
يکي از خصلت هاي منفي مردم در آخرالزمان عالم گريزي و فاصله گرفتن از دانشمندان اصيل و امين و فرار از آنهاست به همين دليل از جمله مهارت هاي لازم براي سالم زيستي در اين دوره، مهارت عالِم شناسي و برقراري ارتباط مؤثّر با علماي امين و قابل وثوق است، چرا که شناخت علماي اصيل و برقراري ارتباط با ايشان، علاوه بر تأثيرات ناخودآگاه و غير مستقيم از طريق همانندسازي و الگوبرداري، موجب افزايش معرفت ديني و شناخت قوانين الهي و بهره مندي از آموزه هاي قرآن و روايي مي گردد.
برقراري چنين ارتباطي از سويي به تقويت ديني دينداران منجر مي شود و از سويي نوعي پشتيباني براي دانشمندان ديني به شمار مي رود.
رجوع به دانشمندان امين و پارسا و سؤال از ايشان عموماً بر اساس فرمول: «فَسئَلُوا أهلَ الذِّکر إن کُنتُم لا تَعلمُون»، يک اصل قرآني است.
در سخنان اهلبيت (عليهم السّلام) نيز مجالست و اُنس و رفت و آمد با دانشمندان مورد تأکيد قرار گرفته است، اما اهل بيت (عليهم السّلام) در آخرالزّمان به شکل خاص، شيعيان خود را به رجوع به دانشمندان ديني فرمان مي دهند تا آنان را از وادي حيرت و بيراهه نجات دهند. امام زمان در ضمن توقيعي به محمد بن عثمان مرقوم داشتند:
(أمّا الحَوادِثُ الواقعِهُ فَارجِعُوا فيها إلي رُواةِ حَديثِنا فَإنَّهُم حُجَّتي عَلَيکُم وَ أنا حُجَّةُ اللهِ عليهم.) (7)
«اما درباره ي اتفاقاتي که به وقوع مي پيوندند، پس در آنها به راويان احاديث ما رجوع کنيد که ايشان حجت من برشمايند و من حجت خدا بر آنان هستم.»
همچنان که رجوع به عالم، امنيت ديني، معنوي و اخلاقي به دنبال دارد و بين ما و خدا حجت را تمام مي نمايد. در نقطه ي مقابل عدم رجوع به عالمان اصيل ديني آفات و زبان هاي متعددي خواهد داشت، آفاتي چون:
- مرده دلي و قساوت قلب.
- جرأت يافتن بر انجام گناهان کبيره.
- بي برکتي در زندگي.
- تسلط يافتن حاکمان جائر بر جامعه.
- بي ايمان از دنيا رفتن.
- نداشتن حجت و دليل بين خود و خدا.
- ناآشنائي با وظائف ديني.
- حيرت و گرفتار شدن در دام گروه ها و فرقه ها.

10- روش پناه جويي به قرآن

در دوره پر خطر آخرالزّمان که فتنه، تاريکي، شک و تحيّر، غلبه ي ظاهري باطل، ارتداد و برگشت از دين، بداخلاقي و بي اخلاقي و تشويق به بدي ها و منکرات، از ويژگي هاي آن است، براي پايداري ايمان و اخلاق و تقويت عقيده و معنويت، هر انسان، نيازمند پناهگاه علمي و دژي مستحکم و معنوي است تا بتواند از خود در برابر اين آسيب ها و آفات محافظت نمايد.
استراتژي راهبردي اهل بيت (عليهم السّلام) در اين دوره براي نجات بخشي مؤمنين پناه بردن به قرآن و تمسّک به آيات بينّات آن مي باشد اين رهنمودها در دو بخش عام تمسّک به قرآن در همه ي دوران ها و شرايط و خاص تمسک به قرآن در شرايط بحراني و بويژه دوره ي آخرالزّمان قابل پيگيري است؛ در اين خصوص در روايات اهل بيت (عليهم السّلام) آمده است:
امام علي عليه السلام مي فرمايند:
* «در قرآن، درمان بزرگترين دردهاست، درد کفر و نفاق و تباهي و گمراهي.» (8)
* «بر شما باد به کتاب خدا که آن ريسمان محکم و نور روشنگر و داروي سودمند و شفابخش است... هر که به آن سخن گويد، راست گويد و هر که به آن عمل کند، پيشي گيرد.» (9)
* «بدانيد که در قرآن علوم مربوط به آينده و سخن از گذشته و داروي درد شما و آنچه مايه ي نظم و سامان ميان شماست، وجود دارد.» (10)
پيامبر گرامي اسلام (صلي الله عليه و آله و سلم) نيز مي فرمايند: «بهترين شما، کسي است که قرآن را بياموزد و (به ديگران) آموزش دهد.» (11)
حارث بن اعمد مي گويد: خدمت اميرالمؤمنين علي بن ابيطالب عليه السلام رسيدم و عرض کردم يا اميرالمؤمنين، ما وقتي در حضور شما هستيم، سخناني مي شنويم که با آن ها دين خود را استوار مي گردانيم اما وقتي از خدمت شما مي رويم، مطالب گوناگون تاريکي مي شنويم که نمي دانيم چيستند (با سخنان شبهه انگيزي روبه رو مي شويم)
حضرت فرمود: «اين حرف ها را مي زنند؟» عرض کردم: آري؛ فرمود: «شنيدم که رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايد: جبرئيل نزد من آمد و گفت: اي محمد! به زودي در ميان امتّت فتنه اي پديد خواهد آمد. من گفتم: راه نجات از آن چيست؟ گفت: کتاب خدا که در آن خبرهاي پيش از شما و بعد از شما و حکم آنچه ميان شماست، بيان شده است.» (12)
در خصوص رهنمودهاي خاص معصومين (عليهم السّلام) نيز درباره ي پناهندگي به قرآن در آخرالزّمان روايات متعدّدي وارد شده است که در اينجا به چند نمونه اشاره مي کنيم:
امام مجتبي عليه السلام مي فرمايند: «چون به رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) گفته شد: بزودي امت تو گرفتار فتنه خواهد شد. سؤال کردند: راه خلاصي و نجات از آن چيست؟ فرمود: کتاب گرامي خدا، همان که باطل نه از پيش رو و نه از پشت پشت سرش بدو راه نيابد، فرود آمده از سوي حکيمي ستوده است. هر که علم را جز در قرآن بجويد، خداوند گمراهش کند.» (13)
اميرالمؤمنين عليه السلام نيز مي فرمايند: «به زودي پس از من روزگاري بر شما بيايد که در آن روزگار چيزي ناپيداتر از حق نيست و آشکارتر از باطل نه... پس، قرآن و اهل آن در آن روزگار در ميان مردم هستند و نيستند. با آنان هستند و نيستند! (به ظاهر در ميان مردم به سر مي برند اما در انديشه و کردار با مردم آن روزگار فاصله زيادي دارند.) زيرا که گمراهي با هدايت سازش نمي کند، هر چند در کنار هم باشند. پس مردم بر تفرقه و جدايي هم داستانند و از جماعت پراکنده و متفّرقند، گويي که آنان پيشوايان قرآنند و نه قرآن پيشواي آنان، پس در ميان آنان از قرآن جز نامش، چيزي باقي نماند و جز خط و رسمش، چيز ديگري از آن نشناسند.» (14)

11- روش مطالعه و اُنس با کتاب

يکي از روش هاي لازم براي زندگي موفق و رو به رشد، علم افزائي مداوم و توانايي ايجاد فضايي علمي و پرشور در زندگي است که از مهمترين و فراگيرترين راهکارهاي ايجاد اين فضا، داشتن مهارت خواندن و اُنس با کتاب و کتابخواني است؛ در کتب روانشناسي رشد در اين خصوص آمده است:
«در جهان امروز، مهارت خواندن، يکي از اساسي ترين مهارت هاي زندگي است.» (15)
حضرت علي عليه السلام مي فرمايند: «کتاب ها بوستان دانشمندان هستند.» (16)
«کسي که با کتاب ها خود را آرامش دهد، هيچ آرامشي را از دست ندهد.» (17)
از آنجا که کسب اين مهارت در موفقيت همه جانبه ي انسان مؤثر است آشنايي با فوائد عادت به کتابخواني و عوامل کسب اين مهارت بسيار مفيد و لازم است.
فوائد عادت به کتابخواني در سه حوزه ي فردي، خانوادگي و اجتماعي قابل بررسي است.

فوائد و آثار فردي:

1. احساس مثبت دانشمندي.
2. يافتن جواب سؤالات و شبهات.
3. يافتن دوست و ياوري براي همه ي تنهايي ها.
4. غناسازي خلوت هاي فردي و اوقات فراغت.
5. رشد عقلاني و خردمندي و پرورش روح.
6. آرامش روح و روان.

فوائد و آثار خانوادگي:

1. ايجاد فضايي علمي و مطالعاتي در محيط خانوادگي.
2. تأثير گذاري مثبت براي ايجاد روحيه علمي در فرزندان.
3. غني سازي اوقات فراغت اهل خانواده.
4. علمي شدن روابط خانوادگي.
5. کسب نشاط معنوي از راه بهترين تفريح روحي - خانوادگي.
6. ارتقاء سطح فرهنگ خانواده.
7. مصونيت خانواده از گرايش به تفريحات ناسالم.

فوائد و آثار اجتماعي:

1. رشد عادت به کتابخواني و رونق صنعت کتاب.
2. ارتقاء سطح فرهنگ اجتماعي.
3. تنظيم عالمانه و عادلانه روابط اجتماعي.
4. ارتقاء کيفيت محتواي کتاب ها و صنعت چاپ.
لازم به ذکر است بر اساس رهنمودهاي پيشوايان دين، يکي از شيوه هاي مقابله اي با حوادث آخرالزّمان و يکي از مهارت هاي لازم آن دوران نيز مهارت کتابخواني و حفظ آثار مکتوب آن است:
امام صادق عليه السلام فرمودند: «بنويس و دانش خود را در ميان برادرانت منتشر کن و چون (خواستي) بميري، آن را به پسرانت ميراث ده زيرا بر مردم زمانه اي پر آشوب مي رسد که در آن زمان جز با کتاب هايشان همدم نشوند.» (18)
اما دلايل اين تأکيد بر کتابخواني در آخرالزّمان از سوي اهل بيت (عليهم السّلام) عبارت است از:
* نيازمند شدن به معارف ديني در عرصه ي (19)
* پيچيده شدن و آشفتگي روابط اجتماعي.
* عدم دسترسي به امام معصوم.
* سختي دسترسي به علماي امين چه به خاطر کمي آنان و چه به خاطر پرمشغله بودن ايشان.
* وجود عالم نماهاي ناسالم و منحرف. (20)
* وجود فتنه هاي گوناگون اجتماعي و دشواري تشخيص حق از باطل.
* حفاظت از دستاوردهاي عالمان و فرهنگ مکتوب. (21)
راهکارهاي کاربردي نمودن توصيه هاي اهل بيت (عليهم السّلام) در اين خصوص:
1. قرار دادن بخشي از درآمدها براي خريد کتاب و عادت به اين کار.
2. نوشتن کتاب و جزوات تحقيقاتي.
3. هديه دادن کتاب هاي مناسب و علمي و تشويق همديگر به مطالعه.
4. تشکيل محافل خانوادگي و جلسات سير مطالعاتي.
محور قرار دادن قرآن و احاديث اهل بيت (عليهم السّلام) در اين خصوص.

12- روش خانواده محوري

از ديدگاه اسلام، ازدواج زيباترين و دوست داشتني بنايي است که شکل مي گيرد. (22) اين بناي انساني بر پايه ي محبت، عدالت، خدمت، معنويت و سخاوت بنيان گذاري شده است. از جمله عوامل مهم موفقيت در زندگي کسب مهارت هاي خانه داري، خانواده داري براي زن و مرد در روابط دو سويه زناشويي و روابط چند سويه با فرزندان و ساير نزديکان مي باشد.
در نگاهي گذرا به ديدگاه هاي تربيتي اسلام در موضوع خانه و خانواده، به چند موضوع مهم بر مي خوريم:
• تأکيد بر تشکيل خانواده و داشتن نگاهي آسماني و آرماني به ازدواج.
• تسريع در تشکيل خانواده و نهراسيدن از فقر و مشکلات اقتصادي.
• تقويت، استحکام بخشي و حفظ انسجام خانوادگي با عمل به وظايف و تعهدات.
• مديريت صحيح خانه و خانواده بر اساس اصول و ضوابط آن. (که شامل مديريت عاطفي، مديريت اقتصادي، مديريت روابط فرزند پروري مي شود.)
امام صادق عليه السلام در کلامي کوتاه و پر معني مي فرمايند:
(أنَّ المَرءَ يَحتاجُ في مَنزِلِهِ وَ عِيالِهِ إلي ثَلاثِ خِلالٍ يَتَکَلَّفُهَا و إن لَم يَکُن في طَبعِهِ ذلک: مُعاشَرَهٍ وَ سَعَهٍ بِتَقديرٍ وَ غَيرهٍ بِتَحَصُّنٍ.) (23)
«مرد براي اداره ي منزل و خانواده ي خود به سه خصلت نياز دارد که اگر هم به طور طبيعي آن ها را نداشته باشد بايد خود را به تکلّف در آن ها وا دارد: خوش رفتاري، گشاده دستي سنجيده و غيرت بر حفاظت از آن ها.»
براساس پيش بيني و گزارشات روايي اهل بيت (عليهم السّلام) دوران آخرالزّمان، دوراني آشفته است که ابتذال اخلاقي و فروپاشي خانواده در آن زياد به چشم مي خورد؛ دوره اي که در آن خانواده هاي بسياري به گسستگي عاطفي و يا گسيختگي (طلاق) دچار خواهند شد و آسيب هايي چون:
ترک رحم، بي احترامي به والدين، ترک ازدواج، به تأخير افتادن سنّ ازدواج، سقط جنين، کثرت طلاق، بي غيرتي نسبت به حفظ حريم خانواده و... دامنگير اکثر خانواده ها مي شود.
در اين دوره، اجتماع به محيطي پر آسيب و پر مخاطره تبديل مي شود و از اينرو در کنار انجام مسئوليت هاي اجتماعي بر خانواده محوري و کسب مهارت هاي زندگي در اين دوران سفارش بسياري شده است:
امام صادق عليه السلام مي فرمايند: (کُفُّوا ألسِنَتِکُم وَ الزَمُوا بُيُوتَکُم...) (24)
«(در دوره ي غيبت) زبان هاي خود را نگهداريد و ملازم خانه هاي خويش باشيد.»

13- روش حفاظت از سرمايه ي دين

يکي از مهمترين سرمايه هاي معنوي انسان، سرمايه ي دين، اخلاق و ادب است که حفظ اين سرمايه به هزينه هاي مادّي و معنوي و تلاش و کوشش بسيار نياز دارد.
حضرت علي عليه السلام همواره مردم را به دينداري سفارش مي کرد و مي فرمود:
(يا أيُّهَا النّاس دينَکم دينَکم فَإنَّ السَّيِئهَ فيهِ خَيرٌ مِنَ الحَسَنَةِ في غَيرِهِ و السَّيِّئَةَ فيه تَغفَرُ و الحَسَنةُ في غيرِهِ لا تُقبَلُ.) (25)
در خصوص ارزش اين سرمايه ي بزرگ در روايات آمده است:
* دين، عزت است.
* دين، نور است.
* دين، موهبتي الهي به بندگان برگزيده است.
* دين، شريفترين حسب و نسب است.
* دين، عامل گرامي داشت انسان در آخرت مي شود.
* دين، عامل زندگي است.
* دين، درختي پرثمر است.
* دين، چشمه ي جوشان اخلاق و معنويت است.
* دين، بهترين حافظ و قدرتمندترين تکيه گاه است. (26)
اما در کنار اين همه سفارش، بر اساس پيش بيني هاي اهل بيت در آخرالزّمان مکاتب انحرافي رواج مي يابد و خود شاهديم برخي شعار «دين افيون ملتها» را سر داده و از موضع روشنفکري و تمدّن به جنگ با دين و دينداري مشغول مي شوند و در برابر اين هجمه ي نابرابر، اهل بيت عليه السلام پيروان خويش را به دين پژوهي و مراقبت از دين سفارش کرده اند. اميرالمؤمنين عليه السلام در خصوص حفاظت از سرمايه ها در اين دوران و اولويت بندي در اهميت آنها مي فرمايند:
(إذا حَضَرَت بَلِيَّةٌ فَاجعَلُوا أموالَکُم دونَ أنفُسِکُم و إذا نَزَلَت نازِلَةٌ فَاجعَلُوا أنفُسَکُم دونَ دينِکُم، وَاعلَمُوا أنَّ الهالکَ مَن هَلَکَ دينُهُ و الحَريبَ مَن حُرِبَ دينُهُ.) (27)
«چون بلايي فرا رسد مال هاي خود را سپر جان هايتان کنيد و چون حادثه اي پيش آيد جان هايتان را فداي دينتان کنيد و بدانيد که هلاک گشته کسي است که دينش هلاک شده باشد و غارت شده کسي است که دينش به غارت رفته باشد.»
امام صادق عليه السلام دوره ي پر آفت آخرالزّمان را اينگونه به تصوير کشيده و مي فرمايند:
- (به زودي به شبهه اي گرفتار خواهيد شد که نه نشانه اي براي پيدا کردن راه خواهيد ديد و نه پيشوايي که هدايتتان کند از آن شبهه تنها کسي رهايي يابد که دعاي غريق را بخواند: (راوي گويد:) عرض کردم: دعاي غريق چگونه است؟ فرمود:
مي گويي:
«يا اللهُ يا رَحمنُ يا رَحيمُ يا مُقَلِّبَ القُلُوبِ ثَبِّت قَلبي علي دينِکَ.») (28)
- (صاحب اين امر (امامت) غيبتي دارد که در آن روزگار ديندار همانند کسي است که خار مغيلان را با دست خويش خرد کند. امام سپس اندکي خاموش ماند و آن گاه فرمود: صاحب اين امر را غيبتي است، پس بايد که بنده از خدا بترسد و به دين خويش چنگ آويزد.) (29)
عبدالله بن سنان گويد: من و پدرم خدمت امام صادق عليه السلام رسيديم، آن حضرت فرمود: چگونه ايد شما اگر به روزي در افتيد که نه امامي رهنما ببينيد و نه نشانه اي نمايان! از آن سرگشتگي کسي رهايي نيابد مگر آنکه دعاي غريق را بخواند. پدرم گفت: به خدا سوگند که اين بلاست، فدايت شوم، در آن هنگام چه کنيم؟ فرمود: هرگاه چنين روزگاري آمد و امام زمان را نديدي به آنچه در دست داريد (دين) چنگ آويزيد تا امر برايتان آشکار شود. (30)
اما براي حفاظت از سرمايه دين در دوره ي پر خطر آخرالزّمان، راهکارهايي در روايات معرفي شده که در اينجا به آن موارد اشاره مي کنيم:

1. ارتباط با خدا

2. خواندن دعاي معرفت و ثبات

«از جمله دعاهاي پيامبر خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) اين بود: (متن عربي)
«اي استوار دارنده ي دلها! دل هاي ما را بر دينت استوار بدار.» (31)

3 . تلاش براي تحصيل باور استدلالي و يقين

حضرت علي عليه السلام فرمودند: «ثبات در دين با نيروي يقين، ميسّر است.» (32)

4 . کسب محبت اهل بيت عليه السلام

امام باقر عليه السلام فرمودند: «آيا دين چيزي جز محبّت (اهلبيت) است.» (33)

5. معرفت افزائي

حضرت علي عليه السلام فرمودند: «حفظ دين، ثمره ي شناخت است.» (34)

6. عقل مداري

حضرت علي عليه السلام فرمودند: «دين را جز خرد اصلاح نمي کند.» (35)

7 . ادب گرايي

8. فقاهت ديني

پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند: «تنها آن کس (تواند) دين خدا را نگهدارد که از همه سو به آن احاطه داشته باشد.» (36)

9. قرآن محوري

امام صادق عليه السلام فرمودند: «کسي که دينش را از طريق کتاب خداي عزّوجلّ بشناسد اگر کوه ها از جاي خود بجنبند او در دين خود متزلزل نشود و...» (37)
10

. عدم سختگيري و سهولت

پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند: «اي مردم! همانا دين خدا آسان است.» (38)

14- روش اميدواري و انتظار

يکي از اصلي ترين عوامل رواني براي زنده بودن و زندگي کردن، عنصر اميدواري در زندگي فردي و اجتماعي و داشتن نگاهي روشن به آينده است.
اصل انتظار که بر اساس نويد و اميد به آينده استوار است، از مفاهيم ديني بوده که در مقابل واژه ي يأس قرار مي گيرد. بر اساس اين اصل، يک انسان مؤمن با اميد و اطمينان به آينده اي روشن و موفق هرگونه يأس و ترس را از خود دور مي سازد و با نگاهي خوشبينانه به خدا و خود و سير تکاملي تاريخ در خدمت به مردم و اصلاح طلبي و عبادت و کسب کمالات شخصي خستگي ناپذير و مجدانه به تلاش هاي خود ادامه مي دهد.
کسب مهارت اميدواري و توليد اميد در ديگران و فضاي جامعه مخصوصاً در دوره آخرالزّمان از ضروري ترين مهارت هاي لازم زندگي است، زيرا در اين دوره عوامل متعددي به يأس بدبيني نسبت به آينده دامن مي زنند، عواملي چون:
* غيبت و پنهاني امام زمان عليه السلام و طولاني شدن آن.
* فعاليت مکاتب و فرقه هاي گوناگون فکري و اخلاقي، با حجم تبليغاتي سنگين، ديني و ايجاد تحيّر در انسانها.
* ارتداد عناصر مشهور به ديانت.
* استيلاء و سلطه خبري رسانه هاي ضدّ ديني در جهان و ورود هنرمندان و روشنفکران غيرمتعهد در تخريب افکار و ارزش ها.
* تبليغات ضعيف حق جويان و ناتواني دينداران.
* فراواني گناهان و خطاهايي چون: رباخواري، حرام خواري، رشوه، انحرافات جنسي، قمار، شراب و قانوني شدن و فرهنگي شدن آنها.
* وجود علماي سوء و ضد دين و کم تعدادي و ناشناخته بودن عالمان معنوي اصيل و با تقوي.
* کوتاهي افراد براي استحکام مباني ديني خود.
* وجود سؤالات و شبهات فراوان ديني و تکثير آنها.
* تضعيف نهاد خانواده.
* تجمل گرايي، رفاه طلبي، اسرافگري و راحت طلبي.
در برابر اين عوامل متعدد يأس آفرين چه بسا حفظ دينداري و مقاومت کردن، امري محال به نظر برسد و به همين دليل روايات معصومين عليه السلام به حفظ حالت اميدواري و درک ارزشمندي آن سفارش بسيار شده و حتّي احراز آن نوعي عبادت تلقي گرديده است.
در روايات آخرالزّمان، از اميدواري با تعابير مختلفي ياد شده تا نقش و اهميت آن روشن تر گردد، تعابيري چون:
1. برترين عبادت. (39)
2. برترين اعمال امت. (40)
3. محبوبترين اعمال نزد خدا. (41)
4. پاداش روزه داري و شب زنده داري داشتن. (42)
5. همجواري با اهل بيت (عليهم السّلام). (43)
6. به منزله ي جهاد در رکاب رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم). (44)
و در همين راستا، توصيفات متعددي درباره ي واژه ي «انتظار» وارد شده است که به چند نمونه اشاره مي کنيم:
* انتظار، يعني کمي دورتر را هم ديدن و صداي پاي آشنايي را شنيدن.
* انتظار، يعني بانگ جرس را شنيدن و دل به صاحب دلي دوست داشتني بستن.
* انتظار، يعني با چشمي گذشته را ديدن و با چشمي به آينده نگريستن.
* انتظار، يعني راه را ديدن و راهبر را از دور نظاره کردن.
* انتظار، يعني نبريدن، مأيوس نبودن.
* انتظار، يعني آينده را بهتر از حال ديدن.
* انتظار، يعني چشم ها را بر بدي ها نبستن (بي تفاوت نبودن) و خوبي ها را فراموش نکردن.

پي نوشت ها :

1. حضرت علي عليه السلام فرمودند: «هر که جوينده ي چيزي باشد به آن يا بخشي از آن برسد.» (بحارالأنوار / ج 75 / ص 13)
2. (وَالَّذينَ جاهَدُوا فينا لَنَهدِيَنَّهُم سُبُلَنا) عنکبوت / 29
3. بحارالأنوار / ج 74 / ص 188
4. بحارالأنوار / ج 67 / ص 237
5. بحارالأنوار / ج 16 / ص 237
6. مستدرک الوسايل / ج 11 / ح 13301
7. بحارالأنوار / ج 53 / ص 180
8. نهج البلاغه / خطبه 176
9. نهج البلاغه / خطبه 156
10. نهج البلاغه / خطبه 158
11. البحار / ج 92 / ص 186
12. تفسير العياشي / ج 1 / ص 3
13. تفسير العياشي / ج 1 / ص 6 / ح 11
14. نهج البلاغه / خطبه 147
15. روان شناسي رشد / شعاري نژاد / فصل دوم
16. ميزان الحکمه / ح 17310
17. ميزان الحکمه / ح 17314
18. ميزان الحکمه / ح 17315
19. الکافي / ج 1 / ص 52 زندگي «کتاب هايتان (نوشته هايتان) را محافظت و نگهداري کنيد چرا که به زودي به آن ها نيازمند مي شويد.»
20. پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند: «اقوامي براي غير خدا درس فقه مي خوانند، صرفاً براي مقام و رياست به فقاهت مي گرايند، قرآن را طبق خواسته هاي خود توجيه مي کنند و آئين خدا را با آراء خود تفسير و تحليل مي کنند.» (روزگار رهايي / ص 775 / ح 1142)
21. امام حسن مجتبي عليه السلام: «فرزندان و برادر زادگان خود را احضار کرده و فرمود: شما خردسالان نسلي هستيد که به زودي بزرگان نسلي ديگر مي شويد. پس دانش بياموزيد و هر يک از شما که نمي تواند علم را در حافظه اش نگه دارد، آن را بنويسد و در خانه اش نگهداري کند.» (ميزان الحکمه / ح 17327)
پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند: «دانش را پيش از درگذشت دانشمندان، بنويسيد زيرا با مرگ دانشمندان، دانش (آنان) نيز مي رود.» (ميزان الحکمه / ح 17326)
22. قال رسول الله (صلي الله عليه و آله و سلم): (مَا بُنِيَ في الإسلامِ بِناءٌ أحَبَّ إلي اللهِ عزّوجلّ وَ أعَزَّ مِنَ التَّزويج) «در اسلام هيچ بنايي ساخته نشده که نزد خداي عزّوجلّ محبوبتر و ارجمندتر از ازدواج باشد.» (ميزان الحکمه / ح 7798)
23. ميزان الحکمه / ح 7872
24. الغيبه للنعماني / ص 197
25. الکافي / ج 2 / ص 464
26. ميزان الحکمه / باب الدّين
27. ميزان الحکمه / ح 6244
28. ميزان الحکمه / ح 6304
29. غيبه نعماني / ص 199
30. غيبه نعماني / ص 159
31. ميزان الحکمه / ح 6305
32. ميزان الحکمه / ح 6307
33. وسايل الشيعه / ج 16 / ص 171
34. ميزان الحکمه / ح 6319
35. ميزان الحکمه / ح 6316
36. ميزان الحکمه / ح 6308
37. ميزان الحکمه / ح 6296
38. ميزان الحکمه / ح 6257
39. بحارالأنوار / ج 52 / 125
40. بحارالأنوار / ج 52 / 122
41. بحارالأنوار / ج 52 / 123
42. امالي / 232
43. المافي / 8 / 37
44. بحارالأنوار / ج 52 / 129

منبع مقاله : 
نيلي پور، مهدي؛ (1390)، مهارت هاي زندگي، نشر اصفهان: مرغ سليمان، چاپ دوم