رئيسجمهور امريكا گفتوگو درباره ابعاد ديپلماتيك توافق هستهاي با ايران را با بهرخكشيدن توانايي نظامي امريكا در مقابل ايران آغاز كرد و گفت: امريكا با درك اينكه همه گزينهها را براي خود محفوظ نگه ميدارد، سعي دارد ديپلماسي با ايران را بيازمايد.
به گزارش «جوان» باراك اوباما در يك گفتوگوي تفصيلي كه نيويورك تايمز آن را در 5 هزار كلمه منتشر كرده، ابعاد مختلف توافق هستهاي با ايران را بيان كرد. اين گفتوگو را توماس فريدمن، خبرنگار نيويورك تايمز در كاخ سفيد با رئيسجمهور امريكا انجام داده كه تماما درباره توافق هستهاي با ايران است. رئيسجمهور امريكا گفت: اين تصور كه ايران قابل بازداشتن نيست، مورد بحث نيست و بايد ديپلماسي با ايران را آزمود. «ما با گفتن اينكه «بگذار ديپلماسي را آزمايش كنيم» و با اين درك كه همه گزينه هايمان را حفظ ميكنيم و بيتجربه هم نيستيم... ميتوانيم ببينيم كه آيا ميتوانيم مسئله (هستهاي) را از راه ديپلماتيك حل كنيم يا نه؟» اين سخنان اوباما در حالي ابراز شد كه رئيسجمهور ايران در سخنراني خود بعد از بيانيه لوزان گفته بود: «رويكرد دولت اين بود كه اگر ديگران به ما تكريم كنند و تهديد نكنند پاسخ تكريم خود را با تكريم خواهند گرفت و ما هم به آنها تكريم ميكنيم.» روحاني همچنين توافق سوئيس را گام اول دانست كه ميتواند در گامهاي بعدي به رفع تخاصم با كشورهايي كه ايران با آنها در گذشته تخاصم داشته، منجر شود. اما اوباما در گفتوگو با نيويورك تايمز در پاسخ به پرسش فريدمن كه پرسيده بود آيا مخرج مشتركي درباره نحوه برخورد سياست خارجي امريكا با ايران، كوبا و ميانمار وجود دارد يا نه، از وجود يك دكترين در دولت خود خبر دارد كه بر اساس حفظ ظرفيتهاي (نظامي) امريكا همزمان با ديپلماسي با ايران ترسيم ميشود. او گفت: «بودجه دفاعي ايران 30 ميليارد دلار است و بودجه دفاعي ما نزديك به 600 ميليارد. ايران ميداند كه نميتواند با ما مبارزه كند... از من در مورد دكترين اوباما سؤال كردي. دكترين (من) اين است: «ما تعامل ميكنيم، اما همه ظرفيتهايمان را هم حفظ ميكنيم.» رئيسجمهور امريكا در توضيحات بعدي، منظور خود را از «ظرفيت» با صراحت بيشتري بيان كرده است: « ممكن است از راه ديپلماسي ايران تغيير كند ولي اگر هم چنين نشد، توانايي هايي بازدارندگي ما و تفوق نظامي ما نيز در جاي خود است.»
صاحبنظران سخنان اوباما را پاسخ به پيشنهاد اخير رئيسجمهور ايران براي رفع تخاصم با همه كشورها ارزيابي ميكنند. اوباما با اشاره به نگرانيهايي كه عربستان و برخي كشورهاي عربي از توافق احتمالي با ايران دارند، تأكيد كرد كه كشورهاي عربي و بهصورت خاص عربستان، تهديدات خارجي واقعي دارند ولي تهديدات داخلي آنها نيز جدي است: «جمعيتي كه در برخي مواقع منزوي شده، جواناني كه بيكار هستند، ايدئولوژياي كه ويرانگر و پوچگراست و در برخي مواقع هيچ مجاري سياسي مشروعي براي اعتراض وجود ندارد (تهديد است).» اوباما ميگويد كه بخشي از كارهايي كه امريكا بايد انجام بدهد اين است كه چگونه توانايي كشورهاي عربي را در مقابل تهديدات خارجي تقويت كند ولي تأكيد كرده كه «بدنه سياسي اين كشورها بايد طوري تقويت شود كه جوانان سني احساس كنند ميتوانند انتخابي بيش از داعش داشته باشند. به نظر من بزرگترين تهديد هايي كه آنها با آن روبهرو هستند از حمله ايران ناشي نميشود بلكه از نارضايتي داخلي كشورهاي خودشان ناشي ميشود. اين بحث سختي است (كه بايد با اعراب داشته باشيم) ولي مجبوريم كه چنين بحثي داشته باشيم.»
نگراني اسرائيل رفع ميشود
اوباما به توافق هستهاي احتمالي با ايران اشاره كرده و گفته كه ايران در اين زمينه عملگرايانه برخورد ميكند: «به نظر من آنها (ايراني ها) تا حدي به افكار عمومي خودشان پاسخگو هستند. باراك اوباما در بخش ديگري از گفت و گو با فريدمن گفته كه نگرانيهاي نتانياهو و اسرائيليها از ايران را درك ميكند: «اين (ايران) رژيمي است كه در بالاترين سطح تمايل خود براي نابودي اسرائيل را ابراز كرده، هولوكاست را انكار كرده، ايدههاي يهود ستيزانه زهراگيني بروز داده و كشور بزرگي با جمعيتي گسترده و قواي نظامي پيچيده است.» اوبامادر عين حال تأكيد دارد كه چارچوب به دست آمده براي توافق با ايران ميتواند نگرانيهاي استراتژيك اسرائيل را بسيار مؤثرتر و كم هزينهتر از هر رهيافت ديگري ارضا كند. به گفته اوباما، اقدام نظامي عليه ايران ميتواند برنامه هستهاي ايران را براي يك دوره زماني عقب بزند ولي تقريباً به طور قطعي باعث شتاب ايران به سوي بمب (اتمي) خواهد شد.
رئيسجمهور امريكا معتقد است كه اگر امريكا هيچ كاري به جز تحريم ايران انجام ندهد، ايران «به ساخت زير ساختهاي هستهاي خود ادامه خواهد داد و ما نيز دسترسي كمتري به آنچه در حال وقوع است خواهيم داشت.» به گفته اوباما در دنياي ايدهالي ممكن است تصور شود كه ايرانيها بگويند ما هيچ زيرساخت هستهاي نخواهيم داشت «ولي ما ميدانيم كه اين (برنامه هستهاي) تبديل به غرور و مليگرايي ايران شده است.» اوباما تأكيد كرد: «حتي آنهايي كه ما آنها را ميانه رو و اصلاحطلب فرض ميكنيم هم حامي مقداري برنامه هستهاي در داخل ايران هستند و با فرض اينكه آنها به طور كامل تسليم نخواهند شد و با توجه به اينكه آنها نيز نميتوانند آستانه مورد نظر نخست وزير نتانياهو را برآورده كنند، هيچ رهبر ايرانياي چنين كاري نخواهد كرد.» اوباما افزود: «با توجه به اين واقعيت كه (ايران) كشوري است كه يك جنگ هشت ساله را با يك ميليون كشته پشت سر گذاشته (شمارشهداي ايران در جنگ هشت ساله 300 هزار نفر است) به نظر من، آنها وقتي مسئله غرور ملي و در برخي موارد بقاي ملي مطرح باشد، تحمل سختي را ميكنند.»
نظارت بيسابقه
اوباما در بخش ديگري از گفت و گو با فريدمن به مفاد بيانيه سوئيس اشاره كرد و گفت: «در صورت توافق نهايي بازرسي هايي شديد و بيسابقه انجام خواهد شد و ما قادر خواهيم بود همه جنبههاي زنجيره برنامه هستهاي آنان را واينكه آنها دقيقاً چه كاري انجام ميدهند داشته باشيم كه اين (بازرسي ها) حداقل 20 سال ادامه خواهد يافت و براي 10 سال اول، برنامه (هستهاي) آنها نه فقط فريز خواهد شد بلكه به ميزان گستردهاي به عقب برخواهد گشت. . . ما نظارتي بر برنامه هستهاي آنان خواهيم داشت كه هيچ گاه سابقه نداشته است.»
اوباما يك بار ديگر تأكيد كرد كه نگراني نتانياهو را درك ميكند ولي تأكيد كرد كه «دستيابي به توافق هستهاي با ايران بهترين راه. . . براي اطمينان از اين است كه ايران سلاح هستهاي نخواهد داشت. ما با اين توافق اين پيام واضح را به ايرانيها و منطقه ميفرستيم كه اگر هر كسي اسرائيل را آشفته كند، امريكا حاضر است.» امريكا همچنين اين پيام را به ايران ميفرستد كه «شما بايد رفتارتان را در سطحي گستردهتر تغيير دهيد و ما تصميم داريم كه اگر شما وارد فعاليت تهاجمي بيثبات ساز شويد، از متحدان خودتان حمايت كنيم.» اوباما اقرار كرد كه توافق هستهاي كه امريكا با ايران انجام ميدهد بر اساس اين ايده پايه گذاري نشده كه رژيم تا حدي تغيير خواهد كرد: «حتي اگر ايران اصلاً تغييري هم نكند، اين توافق خوبي است. . . اين همچنان بهترين گزينه براي حفاظت ما از خودمان است.» اوباما مدعي شد توافقي كه با ايران خواهد شد، اين امكان را فراهم ميكند كه آنچه در كل زنجيره هستهاي ايران اتفاق ميافتد را از معادن اورانيوم تا همه راه هايي كه به تأسيسات نهايي مثل نطنز ميرسد بازرسي كند.
تحريمهاي سازمان ملل تعليق ميشوند
ما عملاً تصميم داريم يك كميته تداركات ايجاد كنيم كه بررسي ميكند چيزهايي را كه آنها وارد و صادر ميكنند و چيزهايي را كه ممكن است كاربرد دوگانه داشته باشد، ميآورند. اوباما همچنين مدعي شد: «ما تصميم داريم مكانيسمي ايجادكنيم كه به وسيله آن بازرسان (آژانس) بتوانند همه جا بروند.» خبرنگار ميپرسد: «همه جاي ايران؟» اوباما ميگويد: هر جايي كه ما مظنون باشيم. اوباما درپاسخ به سؤالي درباره تحريمها گفت كه جزئيات تحريمها هنوز بايد مورد بحث قرار بگيرد ولي گفت: «(تفاهم) چارچوب خواستار اين است كه ايران گامهايي بردارد كه بايد طي كند... در اين مرحله، سپس تحريمهاي سازمان ملل تعليق ميشود، البته تحريمهاي مربوط به اشاعه هستهاي (ولي) تحريمهاي مربوط به موشكهاي بالستيك و... باقي خواهد ماند. در چنين وضعي ما توانايي براي بازگردان تحريمها را در صورت نقض خواهيم داشت.» رئيسجمهور امريكا در مورد تحريمهايي كه با ادعاي نقض حقوق بشر و حمايت از تروريسم عليه ايران وضع شده، گفت: «تحريمهايي وجود دارد كه همچنان پابرجا خواهند بود، چراكه مربوط به برنامه هستهاي ايران نيستند. فكر ميكنم اين اصل مطلبي است كه دائماً به صراحت اعلام كردهايم. اگر بتوانيم توافق هستهاي را نهايي كنيم و اگر ايران به آن پايبند بماند، بخش بزرگي از كار را انجام دادهايم، اما اين مسائل ما با ايران را تمام نكرده و ما همچنان به همراه متحدان و دوستانمان به شدت براي كاهش و اميدوارم توقف، فعاليتهاي بيثباتكنندهاي كه ايران در منطقه درگير آنهاست و حمايت از سازمانهاي تروريستي، تلاش خواهيم كرد.»